Beste Vrienden van de Muziek
Ik beken: ik moest gisteren even op adem komen na een intense week. Vandaar dat ik mijn afscheidsbrief nu pas de wereld instuur.
Iedereen was zaterdagnacht verrast door de uitslag. De eerste plaats voor Dmytro Udovychenko kwam wat uit de lucht vallen na een Shostakovich waarin nogal wat dingen fout gingen, onder andere een trou de mémoire in de cadens en wat décalages met het orkest in de snelle delen. Ik kan me niet herinneren dat er in het verleden een eerste laureaat is geweest met zo een geaccidenteerd keuzeconcerto. Blijkbaar werden die technische onvolkomenheden ruimschoots gecompenseerd door de enorme dosis artisticiteit van onze Oekraïense vriend. Ook volgens velen onterecht ontbrekend in het rijtje van 6 geklasseerde laureaten: de Koreaanse SongHa Choi.
Of Dmytro Udovychenko geprofiteerd heeft van een compensatiebonus omwille van de oorlog in zijn land (zoals wellicht wél gebeurde toen Oekraïne het Eurovisiesongfestival won in 2022), betwijfel ik. Hij is gewoon mathematisch-statistisch als eerste uit de berekening gekomen die door de jury gehanteerd wordt. ‘De jury’ bestaat trouwens niet. Er zijn wel 12 individuele juryleden die elk los van elkaar punten geven, zonder overleg of deliberatie. Er wordt ook geen visie of lijn of profiel afgesproken.
Hoewel (of misschien: omdat) het niveau van deze KEW ongezien hoog was, was er ook niemand die er met kop en schouders bovenuit stak, zoals dat ooit met 1ste laureaten als Vadim Repin of Lukas Vondracek wel het geval was. Door die verbreding aan de top, wordt de top minder spits. Bovendien ging er tijdens de finaleprestaties van alle ‘favorieten’ altijd wel iets mis of bleek er een hiaat in het totaalbeeld te zitten. Laat het echter duidelijk zijn dat er zich de vorige weken een heel interessante, nieuwe lichting vioolvirtuozen aan de wereld geopenbaard heeft.
Hét gespreksonderwerp na de proclamatie was de no handshake van Dmytro Udovychenko tegenover jurylid Vadim Repin. Ik was, samen met velen, op het eerste gezicht gechoqueerd toen ik dat zag gebeuren. Bij nader inzien is er wellicht meer aan de hand dan ‘Oekraïner weigert Rus een hand te geven’, want enige ogenblikken ervoor had Dmytro wel een hand gegeven aan Russisch jurylid Dmitry Sitkovetsky. Ook de concertmeester van het BNO, Alexei Moshkov, kreeg een hartelijke hand na de uitvoering van het concerto van Shostakovich.
Vadim Repin (the Man, the Myth, the Legend …) wordt door sommigen gezien als een aanhanger van Poetin. Of dat echt zo is, kan ik moeilijk inschatten omdat ik daarover niet genoeg informatie heb. De echtgenote van Vadim Repin, Svetlana Zakharova, is een bekende ballerina - ze danste in het gezelschap van de Scala in Milaan en van het Bolsjoitheater in Moskou - en was gedeputeerde in de Douma van 2007 tot 2011. Zij ondertekende in 2014 de brief waarmee enkele belangrijke Russische personaliteiten en artiesten (waaronder ook sterdirigent Valeri Gergiev) openlijk hun steun uitspraken aan de Russische annexatie van de Krim.
Repin is artistiek directeur van het Trans-Siberia Art Festival in Novosibrisk in Siberië, de stad waar hij geboren werd. Hij programmeerde er recentelijk Russische musici die, sinds ze openlijk de kant van Poetin kozen, in het Westen niet meer welkom zijn op het concertpodium. Voor zijn festival krijgt hij naar verluidt een stevige financiële steun vanuit het Kremlin. En enkele maanden geleden speelde Repin nog het concerto van Max Bruch met het Orkest van het Kremlin in Moskou. De goede verstandhouding tussen het Kremlin en Repin lijkt ergens onmiskenbaar…
Udovychenko daartegen is afkomstig uit Charkiv, waar zijn familie nog altijd woont. Charkiv heeft het de laatste tijd erg zwaar te verduren. De stad werd op 25 mei nog getroffen door Russische raketten, met 19 burgerdoden als trieste balans. Dmytro vertelde dat zijn vader nog altijd in Charkiv is en dat hij zich ontzettend zorgen maakt.
Ik vind persoonlijk dat Dmytro Udovychenko het slim heeft opgelost. Door voor Repin een buiging te maken, heeft hij zijn respect voor de vioolgigant geuit. Een hands kon hij wellicht niet maken tegenover zijn eigen gevoelens en geweten en ook niet tegenover zijn thuisfront. Wel had hij dit misschien beter vooraf even met de KEW doorgepraat. Dan was het wat ‘smoother’ verlopen. Repin bleef na de no handshake trouwens (weliswaar kleintjes) verder applaudisseren voor de eerste laureaat. Hij zei achteraf dat hij de situatie begreep en er niet zo zwaar aan tilde.
“Politiek mag geen rol spelen in een muziekwedstrijd” en “Was dit geen gelegenheid om verzoening te prediken i.p.v. vijandigheid?” hoorde ik achteraf hier en daar. Dat is uiteraard helemaal waar, maar dergelijke uitspraken zijn veel makkelijker te doen vanuit de pluchen fauteuils in Bozar met een glas champagne in de hand, dan vanuit een schuilkelder in Charkiv. Ik denk dat we ook dat moeten erkennen.
Dit gezegd zijnde: het was een intense en prachtige KEW 2024. Er hing in Bozar heel de week een wolk van warmte, liefde, verwondering, opwinding en enthousiasme in de lucht. Laat ons dit unieke gebeuren in ons land bewaren en koesteren! Aan de inzet van de KEW-staf, van de vrt- en rtbf -teams (die de wedstrijd in deze bikkelharde mediatijden erg kwaliteitsvol blijven coveren!) en van het BNO zal het in elk geval niet gelegen zijn!
Het was me een eer om voor u deze blog te mogen schrijven. Graag bedank ik de KEW, het BNO, Canvas en Klara voor het gestelde vertrouwen. Ik ben omvergeblazen door de aandacht die mijn treinschrijfsels gekregen hebben. De statistieken van mijn website vertellen me dat u met vele duizenden was. Uw reacties waren hartverwarmend en ik heb die heel erg gewaardeerd. Ik hoop u snel live te zien, liefst bij een glas, in de pauze van een concert, in Brussel of ergens te lande…
Heel hartelijk
Bram